Chrzest – najpełniejsze zjednoczenie z Chrystusem w Kościele

Co się komu należy, czyli prawo kościelne o sakramentach świętych.ks. Wiesław Wenz
W tradycji katolickiej chrzest zajmuje szczególne miejsce nie tylko z tej racji, że jest udzielany na wyraźne polecenie Jezusa Chrystusa: Idźcie i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego (Mt 28,19) ale dlatego, że jest pierwszym sakramentem, najpełniej wprowadzającym do wspólnoty Kościoła i uzdalniającym do przyjmowania innych sakramentów.

Kościół uważa chrzest za bramę sakramentów, ponieważ nikt nie może być ważnie dopuszczony do innych sakramentów, dopóki nie przyjął chrztu (kan. 842). Chrystus ustanowił ten sakrament, aby wszyscy ludzie mogli osiągnąć zbawienie (por. J 3,5), zwłaszcza przez postawę żywej wiary, którą odkrywamy w darze łaski Ducha Świętego, i która uzdalnia człowieka do życia zgodnego z Ewangelią Chrystusa. Pamiętać należy także o konieczności chrztu do osiągnięcia zbawienia.
Rodzice i chrzestni a skutki chrztu
Aby można było doświadczyć skutków chrztu świętego należy się do tego odpowiednio przygotować. Z racji udzielania chrztu dzieciom ten obowiązek zostaje przeniesiony na rodziców i chrzestnych, bowiem w chwili udzielania łaski chrztu niemowlę nie uczestniczy w tym obrzędzie w sposób świadomy. Tym bardziej że rodzice i chrzestni są postrzegani jako reprezentanci wspólnoty Kościoła, którzy gwarantują swoim świadectwem i życiem prawdziwy i pełny rozwój wiary w osobistym życiu dziecka. To właśnie oni wiarygodnie powinni zapewnić Kościół o realnych możliwościach stworzenia środowiska wiary, aby dziecko już od samego początku wzrastało w Chrystusie. Rodzice i chrzestni mają bowiem pobudzać dziecko do prawdziwej i żywej wiary, tym bardziej że zobowiązali się publicznie wobec wspólnoty Kościoła do tego, aby dziecku dać chrześcijańskie wychowanie i formację życia.
Kościół oczekuje, że rodzice i chrzestni są w pełni świadomi skutków sakramentu Chrztu, a więc zakresu ważnych zmian dokonujących się wewnętrznie i istotowo w samym człowieku. Podstawowe skutki chrztu to: – uwolnienie osoby od grzechów, – odrodzenie człowieka jako Bożego dziecka, – upodobnienie do Chrystusa przez niezniszczalny charakter, – włączenie do wspólnoty Kościoła. Ten ostatni skutek sprawia, że ochrzczony z chwilą wcielenia do Kościoła staje się osobą nabywającą w nim podstawowe prawa i obowiązki, wspólne i właściwe wszystkim ochrzczonym (kan. 96), jeśli nie zerwał jedności z Kościołem przez popełnienie przestępstwa kanonicznego.
Nieco szerzej o skutkach chrztu traktują inne dokumenty Kościoła i przyjęty tekst Obrzędów chrztu dzieci. Tam Kościół poucza nas, że przez chrzest człowiek umiera dla grzechu i zostaje poświęcony Bogu (KK 44), staje się nowym stworzeniem (DWCh 2), zostaje wszczepiony w paschalne misterium Chrystusa, wespół z Nim umiera, zostaje pogrzebany i zmartwychwstaje, otrzymuje ducha przybrania i staje się prawdziwym czcicielem Boga (KL 6), staje się uczestnikiem kapłańskiego, prorockiego i królewskiego urzędu Chrystusa (KK 31) oraz uczestnikiem natury Bożej (KK 40), zostaje powołany do doskonałości (DK 12) i pozwala nawiązać jedność między wszystkimi ochrzczonymi (por. DE 22).

Wymagania i zadania stawiane rodzicom
Zadania i czynności rodziców chrzczonego dziecka są ważniejsze niż zadania chrzestnych. Rodzice winni być ludźmi głęboko wierzącymi, dającymi gwarancje chrześcijańskiego wychowania swoich dzieci. Dlatego jeszcze przed chrztem własnego dziecka powinni przypomnieć sobie teologię tego sakramentu oraz sposób udziału w celebracji misterium chrztu. Celem przygotowania rodziców jest np. ożywienie i pogłębienie ich wiary, bowiem mają być wobec dziecka pierwszymi świadkami wiary. Stąd wymaga się od kapłanów, aby rodzice dzieci chrzczonych zostali należycie pouczeni o znaczeniu i godności tego sakramentu i związanych z nim obowiązkach. W takiej formacji chrzcielnej rodzice powinni skorzystać z własnej znajomości prawd wiary, pomocy kapłanów, przyjaciół i innych członków wspólnoty parafialnej. Dzięki temu przygotowaniu będą mogli pełniej uczestniczyć w obrzędzie chrztu dziecka i spełniać przepisane dla nich czynności liturgiczne, np.: publiczna prośba o chrzest dla dziecka, nakreślenie znaku krzyża na czole dziecka, złożenie wyznania wiary i wyrzeczenie się złego ducha, przyniesienie dziecka do chrzcielnicy i trzymanie w czasie chrztu (to jest funkcja specjalna matki dziecka), przyjąć światło Chrystusa i trzymać zapaloną świecę chrzcielną.
Kościół poleca także proboszczowi i duszpasterzom, aby wymownie pomagali rodzicom w wypełnianiu zadań wychowawczych wynikających z sakramentu. Duszpasterze już w czasie spotkań przed chrztem mogą się przekonać, jakimi motywami kierują się rodzice, prosząc o chrzest dla swego dziecka. Jeśli rodzice świadomie odmawiają uczestnictwa w przygotowaniu się do chrztu swego dziecka, to taka postawa może wskazywać, że nie są przygotowani do wypełnienia swoich zadań. To może uprawniać proboszcza do odłożenia chrztu, aż do czasu podjęcia praktyk religijnych. Tak samo jeśli okaże się, że prośba o chrzest dziecka nie jest motywowana wiarą lecz tylko wyłącznie płytką tradycją lub zwyczajami i udzielenie chrztu niczego nie zmieni w ich życiu rodzinnym, to trzeba odłożyć chrzest. Jest to działanie pedagogiczne i ma zmierzać do tego, aby rodzina katolicka zgodnie ze swoim stanem wymownie pogłębiła wiarę i stała się bardziej świadoma swoich obowiązków we wspólnocie Ludu Bożego. Takie decyzje powinny być podejmowane w toku wspólnych spotkań rodziców z kapłanem, swoim własnym proboszczem. Proboszcz ma bowiem obowiązek chronić tożsamość nauki Kościoła i bronić jego specyfiki. Udzielenie chrztu, bądź jego przyjęcie zawsze zakłada istnienie wiary żywej. Sakramenty domagają się postawy wiary, nie działają automatycznie i niezależnie od woli i intencji człowieka, tym bardziej wbrew jego wewnętrznej decyzji.

Wymogi i zadania stawiane rodzicom chrzestnym
Chrzestni powinni być obecni jako urzędowi przedstawiciele wierzącego Ludu Bożego, reprezentują więc Kościół. W jego imieniu chrzestni przyjmują zobowiązanie troski o rozwój wiary dziecka, zwłaszcza dając świadectwo swoim życiem. Chociaż rola chrzestnych jest pomocnicza w stosunku do rodziców naturalnych to jednak oni deklarują pomoc rodzicom w realizacji istotnych obowiązków wiary i naturalnych powinności, zwłaszcza odnośnie do wychowania i religijno-ludzkiej formacji dziecka. W przypadku kiedy rodzice naturalni są słabo praktykującymi czy nawet obojętnymi, to rola chrzestnych nabiera pierwszorzędnego znaczenia, a więc mają zapewnić dziecku chrześcijańskie wychowanie.
W związku z tym Kościół stawia przed chrzestnymi następujące wymagania (kan. 874):
– powinni być wybrani przez rodziców dziecka lub przyjmującego chrzest,
– wyrazili gotowość podjęcia się tego zadania i mają intencję pełnienia tej posługi,
– ukończyli 16 rok życia,
– są praktykującymi katolikami i przyjęli już sakrament bierzmowania, prowadzą życie eucharystyczne, żyją zgodnie z wiarą i są odpowiedni do podjęcia się zadania chrzestnego,
– nie zaciągnęli kary kościelnej, np. ekskomuniki za przerwanie ciąży,
– nie są rodzicami naturalnymi dziecka.
Wyjątkowo chrzestnym może być również osoba prawosławna, natomiast osoba należąca do innego kościoła chrześcijańskiego może być jedynie świadkiem chrztu (kan. 872). Prawo kościelne wymaga jednego chrzestnego, zaś utrwalona tradycja zaleca wybrać chrzestnego ojca i matkę. Zdatność osoby do funkcji chrzestnego potwierdza jego własny proboszcz.
Wymagania kanoniczne jasno wskazują, że należy zerwać z praktyką wybierania na chrzestnych ludzi przypadkowych lub przygodnych, zwłaszcza kierując się względami towarzyskimi, świeckimi bądź materialnymi. Nie należy duchowo krzywdzić dzieci, prosząc na chrzestnych ludzi niewierzących, obojętnych religijnie czy niepraktykujących. Chrzestni mają bowiem w czasie liturgii i w życiu codziennym otwarcie i prawdziwie wyznawać wiarę oraz odpowiedzialnie zatroszczyć się o wychowanie religijne chrześniaka. Kościół przypomina, że nie można dopuszczać do pełnienia tego urzędu osób żyjących bez ślubu kościelnego, w związkach niesakramentalnych lub np. młodzieży lekceważącej i zaniedbującej obowiązek katechizacji. Rodziców chrzestnych również należy duszpastersko przygotować do liturgii i pełnienia obowiązków wiary, wśród których najistotniejsze dotyczą podjętych zobowiązań wobec ochrzczonego i odpowiedzialności za jego życie religijne. Chrzestni to nie figuranci w liturgii i życiu przyjmującego chrzest i włączonego do Ludu Bożego.
Rodzice powinni się odpowiedzialnie zatroszczyć o chrzest dla swoich dzieci. Nieuzasadnione odkładanie chrztu może pozbawić człowieka pełni łaski, zjednoczenia z Bogiem, a w konsekwencji daru zbawienia. Chrystus bowiem ustanowił ten sakrament, aby on stanowił niejako bramę przez którą człowiek wchodzi w tajemnice Bożej mocy i wiecznego życia. Dla rodziny przez długi czas nowo ochrzczony jest najprawdziwszą świątynią, w której mieszka Bóg. Taki stan zobowiązuje rodzinę i wszystkich mieszkańców do autentycznego życia chrześcijańskiego i najgodniejszych postaw, a w konsekwencji do dziękczynienia za odradzającą moc Jezusa Zbawiciela.
 
Kto może być chrzestnym?
 Wybór chrzestnych należy do rodziców dziecka. Należy wybrać dwoje chrzestnych - ojca i matkę, kato¬lików, potwierdzających swą wiarę życiem zgodnym z nauką Kościoła. Powinni mieć ukończone 15 lat, znać podstawowe prawdy wiary i dawać nadzieję, że będą pomagali rodzicom w chrześcijańskim wychowa¬niu dziecka. Jeśli młodzież brała udział w katechizacji, może się okazać potrzebne przedstawienie stosownych świadectw. Zakłada się, że jeśli chrzestnymi są mał¬żonkowie, to żyją w związku sakramentalnym oraz że dobrowolnie  będą podejmować swoje  obowiązki i sprostają im. Duszpasterze niech doradzają rodzi¬com, aby szukali chrzestnych wśród bliższej rodziny i sąsiadów. Należy przeciwstawiać się zdarzającym się przypadkom wybierania na rodziców chrzestnych ludzi przygodnych, tylko dlatego, że są dobrze sytuo¬wani, którzy, jak można przypuszczać, nie będą się inte¬resowali wychowaniem religijnym chrześniaka, nato¬miast mogą z okazji chrztu złożyć kosztowny prezent, satysfakcjonujący rodziców dziecka. Chrzestni, nie¬znani proboszczowi, winni przedstawić odpowiednie zaświadczenie z parafii miejsca zamieszkania.
Kto nie może być chrzestnym?
Rodzicami chrzestnymi nie mogą być:  
• Młodzież, która nie uczęszcza na katechizację, a przy ewentualnym egzaminie nie potrafi odpo¬wiedzieć na podstawowe pytania związane z wiarą i moralnością chrześcijańską.
• Małżonkowie żyjący ze sobą bez ślubu sakramen¬talnego.
• Publiczni grzesznicy nie dający nadziei na popra¬wę życia.
• Niechrześcijanie.
Wierny kościoła prawosławnego może być powo¬łany na chrzestnego, jeśli:
a) życzą sobie tego rodzice dziecka, zaś powody tego są uzasadnione;
b) wychowanie dziecka w wierze katolickiej jest zapewnione;
c) pierwszym chrzestnym jest katolik (mężczyzna lub kobieta);
d) kandydat został ochrzczony w Kościele prawo¬sławnym, którego wiarę wyznaje, i ukończył 15 lat.
Chrześcijanie z innych wspólnot odłączonych, wy¬znający wiarę Wspólnoty, w której zostali ochrzczeni, mogą być dopuszczeni do udziału w liturgii jako świad¬kowie chrztu, a nie jako chrzestni. Warunki powoła¬nia na świadka chrztu są takie, jak przy dopuszczeniu chrzestnych prawosławnych. Personalia świadka wpisu¬je się do aktu chrztu, a w rubryce „Uwagi" podaje wy¬raźnie, w jakiej funkcji występował i do jakiej Wspólnoty należy. Świadek podpisuje akt chrztu razem z rodzica¬mi i chrzestnym katolikiem